Zelfs The New York Times kwam kijken bij de opening van bordeel My Red Light op de Wallen. Zo’n vier jaar later is het prestigeproject van oud-burgemeester Van der Laan roemloos ten onder gegaan met een ton schuld. Een reconstructie.
Bron: Het Parool
Het moest het eerste seksbedrijf in Europa worden waar sekswerkers zelf de dienst uitmaken. Voor en door sekswerkers, was het motto van ‘gemeentebordeel’ My Red Light. Het project had een machtig man achter zich staan: wijlen burgemeester Eberhard van der Laan. Hij was de initiatiefnemer en wist menig tegenstander op de Stopera te pareren.
Van der Laan hoopte de raamprostitutie van binnenuit te hervormen zodat sekswerkers niet gebonden zouden zijn aan een pooier of raamexploitant. In de zomer van 2016 ging het project van start. Van der Laan benaderde zelf geldschieters en donateurs, waaronder de Rabobank, dat ‘enkele honderdduizenden euro’s’ als startkapitaal leverde. HVO Querido werd gevraagd de sekswerkers te begeleiden. “Zeg maar eens nee tegen Van der Laan,” zei Clemens Blaas, destijds bestuurder van zorgorganisatie HVO Querido. De gemeente werd toezichthouder en voerde controles uit om te kijken of de regels werden nageleefd.
In My Red Light (MRL) konden de sekswerkers zelf beslissen over de verhuurvoorwaarden van de kamers, de werktijden en vakanties. Het moest een veilige en schone werkplek bieden.
Het bordeel op de Oudezijds Achterburgwal, hoek Boomsteeg, kwam in vier panden die tot 2007 in handen van Wallenkoning Charles Geerts waren. De panden werden voor twee miljoen aangekocht door maatschappelijk investeerder de stichting Start Foundation. Deze verhuurde de ruimte aan de stichting MRL.
Janpaul Scholtmeijer van Vens Architecten ontwierp themakamers als een boyfriend-/girlfriendkamer, kinkyroom en een sekssalon met een losstaand bed, een groot bad en een paal. In mei 2017 ging het bordeel open. Het trok belangstelling van de internationale pers. Van heinde en verre kwam men naar het bordeel kijken. The New York Times schreef er een groot artikel over.
Grensoverschrijdend gedrag
Nog geen jaar na de opening dreigde al sluiting. Slechts een tot drie sekswerkers wilden overdag achter het raam staan. Vanwege de toeristenstroom langs de ramen werkten de meesten liever ’s avonds en in de nacht. In het eerste jaar bleef vijftig procent van de inkomsten uit.
Datzelfde jaar kreeg MRL ook nog een boete van 25.000 euro voor het te laat melden van mogelijke mensenhandel van enkele sekswerkers. Dat wekte wrevel. Het bestuur vond dat het bordeel ‘onder een vergrootglas’ lag. De controles zouden bij hen intensiever zijn. ‘We zijn als experiment neergezet maar worden nu als doorsnee exploitant behandeld,’ aldus het bestuur van toen.
Het bestuur had het gevoel dat de steun voor MRL na de dood van Van der Laan medio 2017 veel minder werd. “Van der Laan bleek helemaal geen team achter zich te hebben staan,
zeker niet op het gemeentehuis. En niemand nam het stokje van hem over. We raakten onze beschermheer kwijt,” aldus een oud-medewerker van MRL.
Ook leefde het beeld dat medestanders de handen aftrokken van MRL. Clemens Blaas trok zich terug uit de Raad van Toezicht. Wel bleef prostitutie- en gezondheidscentrum P&G292 van HVO Querido de sekswerkers bijstaan met advies over onder meer de bedrijfsvoering.
Femke Halsema legde haar bestuursfunctie bij de Start Foundation in juli 2018 neer omdat ze zich wilde concentreren op het aanstaande burgemeesterschap. Ze liet in september onafhankelijk onderzoek door de Nationaal Rapporteur Mensenhandel uitvoeren naar het bordeel, aanleiding was onder meer de wankele financiële situatie.
Het rapport Wie A zegt moet ook B zeggen van de Nationaal Rapporteur Mensenhandel Corinne Dettmeijer van januari 2019 was vernietigend. De conclusie: de gemeente had hier nooit aan moeten beginnen en het runnen van een veilig en financieel gezond prostitutiebedrijf door sekswerkers bleek te hoog gegrepen. De situatie van het bordeel, waar grotendeels Bulgaarse vrouwen werkten, was financieel niet gezond door tegenvallende inkomsten.
‘Het idee dat voormalige sekswerkers een goed bestuur zouden vormen van een onderneming die financieel solide en innovatief is en zich goed staande weet te houden in een lastige sector, is in feite nergens op gebaseerd.’
Dat de gemeente toch aan My Red Light begon, kwam door de wens en inzet van Van der Laan. ‘Zijn rol was doorslaggevend om met het project te starten.’
Dettmeijer constateerde dat de rol van de gemeente was veranderd van oprichter, steun en toeverlaat naar die van een afstandelijk controlerend orgaan. ‘De gemeente heeft veel te abrupt afstand genomen van MRL en daarmee zelf ook een rol gespeeld in het ontstaan van problemen.’
De verhouding tussen de sekswerkers en het bestuur en de Raad van Toezicht verslechterde in 2019 toen een nieuw aangestelde bestuurder zich schuldig maakte aan grensoverschrijdend gedrag. “Die man liep zomaar bij de sekswerkers de kamer binnen als zij zich aan het omkleden waren,” zegt een van de oud-werknemers.
De sekswerkers vonden dat de Raad van Toezicht te laat ingreep en een zestal deed een melding over de bestuurder bij P&G292. De Raad van Toezicht sloot een non-disclosure agreement met deze bestuurder en gaf hem twee maanden salaris mee. Voor de sekswerkers was dit in januari 2020 aanleiding om het vertrouwen op te zeggen. “Ze hebben de zaak in de doofpot gestopt,” aldus een oud-medewerker.
Achttien sekswerkers stuurden brieven met noodkreten over de ontstane vertrouwensbreuk met de Raad van Toezicht naar de gemeente en stakeholders en verzochten hen in te grijpen. Vijf sekswerkers, die voor 35 procent van de omzet zorgden, vertrokken. Coby van Berkum van de Raad van Toezicht kan vanwege privacyredenen niet op de kwestie ingaan.
De financiële situatie van MRL raakte na de corona-uitbraak in maart in een dieptepunt. De verhuurder Vastgoed MRL halveerde na overleg met Start Foundation de maandelijkse huur. Het bestuur besloot echter vanaf mei 2020 de huur helemaal niet meer te betalen. “We zetten de betaling van de huur stop omdat we geen inkomsten meer hadden. Halvering was niet voldoende om te overleven,” erkent Van Berkum, onder meer oud-stadsdeelvoorzitter van Amsterdam-Noord.
Betalingsverplichtingen
De verhuurder dreigde daarop in augustus met een ‘ontruimingsprocedure’. Het verweer dat de coronapandemie de oorzaak van de financiële malaise zou zijn, legde hij naast zich neer. ‘Ook voor de pandemie waren er serieuze (financiële) problemen. Bestuur en RvT hebben zich niet op juiste wijze van hun taken gekweten,’ zo is in de correspondentie te lezen. In zijn brief liet hij weten ‘geen enkel vertrouwen’ meer te hebben in het bestuur en de Raad van Toezicht.
In september kwam er een gesprek met Halsema. De betrokken partijen – Rabobank, Start Foundation en de verhuurder – vonden dat de situatie, met de hoge huurschuld en aanhoudende onrust, ‘zeer zorgwekkend en niet meer houdbaar’ was. ‘Concrete actie’ was nodig.
Die kwam er: op 20 januari van dit jaar sloot MRL de deuren. De Raad van Toezicht liet in een persbericht weten de sluiting geheel aan de coronapandemie te wijten. De inkomsten waren zo verminderd dat ze niet meer aan de betalingsverplichtingen konden voldoen. “We wisten de eerste lockdown te overleven en konden na heropening in juli winst maken en een deel van onze schulden aflossen,” aldus Van Berkum. “Maar bij de tweede lockdown kregen we nul komma nul inkomsten binnen. De huurschuld was opgelopen tot ongeveer een ton.”
De (ex-)sekswerkers en medewerkers zijn boos. “Het einde van My Red Light heeft niets te maken met corona. Het project was daarvoor al ter ziele. Er liepen te veel mensen rond die weinig tot geen ervaring hadden in het runnen van een seksbedrijf,” zegt Marcel Heyman, voormalig bestuurslid en ex-sekswerker. “Het was gedoemd te mislukken.”
De sleutels zijn afgelopen week ingeleverd. Een van de sekswerkers heeft nog geen idee wat ze gaat doen. Een ander raam zoeken, wordt moeilijk, verwacht ze. “Het einde van MRL kan het begin zijn van het einde van het red light district op de Wallen. Ik hoop het niet.”
Geen doorstart
Een doorstart van My Red Light ligt niet voor de hand. Het ziet ernaar uit dat burgemeester Femke Halsema het faillissement aanwendt om helemaal de stekker uit het project te trekken. Op verzoek van de gemeenteraad gaat de burgemeester op een rij zetten wat er precies is misgegaan bij het bordeel in zelfbeheer.
Amsterdam wil prostitutieramen verplaatsen vanaf de Wallen naar een nieuwe locatie buiten het centrum, met peeskamers en ander seksentertainment, maar daarvoor wordt een commerciële partij gezocht. “We zullen enigszins bijsturen, maar de ontwikkeling van een erotisch centrum is aan de markt. We willen geen herhaling van My Red Light,” zei Halsema donderdagavond tijdens een debat over prostitutie.
Vanuit de raad klinkt wel de wens om sekswerkers zakelijk gezien ook te betrekken bij dit nieuw te bouwen erotisch centrum, hoe dat zou moeten is onduidelijk.