Ze zijn het beu. In de beeldvorming zijn sekswerkers altijd óf slachtoffer van mensenhandel óf ‘happy hooker’. ,,Maar de meesten van ons zijn gewoon bezig hun dagelijks brood te verdienen.”
Iedere keer als Sabrina die ene foto weer ziet, komt de boosheid van toen boven. Het is een foto van acht jaar geleden, gemaakt in een van de woonbootjes aan het Zandpad, de bekende prostitutiezone in Utrecht. Groot in beeld: Sabrina’s bijna blote billen en de hoge laarzen eronder.
De foto (hieronder) is gemaakt op de dag van de gedwongen sluiting van het Zandpad. Die was voor Sabrina heel ingrijpend, omdat ze haar werkplek kwijtraakte: ,,Ik zette me in om in Utrecht een vrouwvriendelijke onderneming te starten: door sekswerkers voor sekswerkers. Maar we kregen geen vergunning.’’
De foto zou over de sluiting van het Zandpad moeten gaan, maar dat zie je nauwelijks. ,,Je ziet mijn billen en mijn laarzen.’’ Het Zandpad is sinds die tijd dicht. Sabrina – destijds haar werknaam – is ander werk gaan doen en volgt een studie.
Geen slachtoffer
Maar de foto blijft opduiken. Als anonieme, algemene illustratie bij verhalen over sekswerk. ,,Het meest kwalijke vind ik dat de foto soms bij een verhaal over mensenhandel staat’’, zegt ze. ,,Ik ben geen slachtoffer. Ik ben vrijwillig de prostitutie ingegaan en gedwongen gestopt door de gemeente. Het is dus omgekeerd.’’
Sekswerkers willen van hun eeuwige stigma af. Ze zijn niet alleen óf een slachtoffer van mensenhandel, uitgebuit door een pooier óf de happy hooker die haar droombaan beleeft. Ze zijn ook vele tinten grijs daartussen. Om dit aan de buitenwereld duidelijk te maken, ondernemen ze nu actie.
,,Voor veel escorts, webcammers of pornomakers is het gewoon werk. We zijn bezig ons dagelijks brood te verdienen”, zegt Yvette Luhrs, sekswerker, maker van de eerder dit jaar uitgezonden docuserie Ik word prostituee en oud-voorzitter van belangenvereniging Proud, voor wie in de erotische industrie werkt.
Luhrs is betrokken bij project Reimagining Sex Work, dat moet leiden tot een completer, meer divers beeld van sekswerkers bij het grote publiek. Onderdeel van dit project zijn werkgroepen waarin online van gedachten wordt gewisseld en fotoworkshops in Amsterdam, Utrecht en Tilburg waaraan journalisten, fotografen en sekswerkers meedoen.
Ze hopen zo onder meer te bereiken dat bij verhalen over sekswerk niet steeds dezelfde standaardfoto’s worden geplaatst. ,,Ze doen de breedte van het werk geen recht.”
Geweld
Het imago maakt het sekswerkers moeilijk en kan zelfs leiden tot geweld tegen hen, is de ervaring van Mariëlle, escort en mede-initiatiefnemer van het project. Zij wil niet met haar echte naam op deze site uit angst dat ze haar huurhuis uit moet.
,,Een voorbeeld? Ik heb al tien jaar last van een stalker die bij mijn buren brieven in de bus doet waarin staat dat er een illegaal prostitutiebedrijf in hun complex zit, dat daardoor hun woningprijs daalt en ziektes worden verspreid. Hij roept mensen op de woningbouwvereniging te bellen”, vertelt ze.
Verontwaardigd: ,,Maar ik werk niet thuis en het werk dat ik doe is legaal. Mensen denken dat het illegaal is, omdat er vaak zo over geschreven wordt.”
Extra vakantiegeld
Niemand weet precies hoeveel sekswerkers er in Nederland zijn. Er is een paar jaar geleden een schatting gemaakt dat 22.000 mensen structureel of af en toe aan prostitutie doen. Maar dan zijn er nog de webcammers, pornomakers, strippers, parenclubs en mensen die telefoonseks aanbieden.
,,Dat we het niet precies weten, komt óók door het slechte imago: mensen gebruiken een andere naam als ze werken en veranderen vaak van plek. Het is geen vak waar je heel open over bent”, weet Minke Dijkstra, antropoloog, actieonderzoeker en ook een van de initiatiefnemers van dit project. ,,En wanneer ben je sekswerker? Ook als je het alleen nu en dan doet voor wat extra vakantiegeld?”
Er zijn niet slechts één of twee soorten sekswerkers, is de boodschap van Mariëlle, Luhrs en Dijkstra. Dat beeld verdient nuancering. ,,Zie sekswerkers gewoon als mensen die werken”, zegt Luhrs. ,,Veel van ons hebben zelf de keuze gemaakt dit werk te gaan doen, omdat het op dat moment het beste paste. Is het dan een droombaan? De kassière bij Albert Heijn zal ook niet gedroomd hebben van dat werk.”
De kern van het imagoprobleem zit hem volgens de vrouwen in het taboe op seks en vrouwelijke seksualiteit. ,,Iedereen vindt iets van seks’’, stelt ze. ,,Maar dat jij je niet kunt voorstellen dat iemand aan betaalde seks doet, wil niet zeggen dat iedereen er zo over denkt.’’
,,Je ziet in discussies in de lokale politiek vaak dat ze giechelen als het over seks en prostitutie gaat. Ja hallo, ik wil niet dat een stelletje volwassen pubers over mijn inkomen en mijn veiligheid beslist. Want daar heb je het wel over.’’
Legaal
Moralistische gedachten over seks kunnen hen het werk lastig maken. Terwijl het legaal werk is, voeren ze aan. En het wordt erger. Mariëlle vertelt dat een hotelkamer boeken om met een klant af te spreken veel moeilijker is geworden. Door controles en personeel dat getraind wordt op het herkennen van sekswerkers.
Luhrs kan bijna nergens een zakelijke bankrekening openen waarop ze de inkomsten uit haar prostitutiewerk kan ontvangen. En gebruik van social media is geen vanzelfsprekendheid. Luhrs: ,,Ik ben al drie keer van LinkedIn af gegooid, omdat ik in mijn profiel had staan dat ik porno maak.”
Recent maakte de grote, wereldwijde app OnlyFans nog bekend dat gebruikers er geen beelden van seksuele handelingen meer mochten plaatsen ‘om te voldoen aan de eisen van de financiële instellingen waar we mee samenwerken’. Alleen naaktfoto’s en -video’s mochten nog. Pas na de overstap naar een andere bank werd het verbod ingetrokken.
,,In de Verenigde Staten is er een grote, christelijke lobby met veel geld die steeds sterker wordt”, weet Luhrs. ,,Beslissingen die daar worden genomen, hebben wereldwijd gevolgen.”
,,We vinden dit soort werk gewoon niet normaal genoeg”, denkt zij. ,,Niemand hoeft er van mij voor te juichen, maar mensen moeten het zien als een onderdeel van de realiteit.”
,,Ik heb liever een hoer naast me, dan een Albert Heijn. Van die eerste heb je minder last, want de mannen die er komen, hechten aan hun privacy en doen hun best om niet op te vallen”, zegt Mariëlle.
Mensenhandel
Ze ontkennen niet dat mensenhandel ook onderdeel van de realiteit is. Dat er vrouwen zijn die tegen hun wil sekswerk doen en worden uitgebuit. ,,Maar het is niet bekend hoe groot dit probleem echt is in verhouding tot alle sekswerkers, terwijl het wel de beeldvorming overheerst”, zegt onderzoeker Dijkstra.
,,We krijgen soms de indruk dat de strijd tegen mensenhandel ook wordt gebruikt om prostitutie in het algemeen aan te pakken. Dat versterkt het stigma en werkt sekswerkers juist tegen.”
Project Reimagining Sex Work wil uiteindelijk een handleiding opstellen die journalisten en sekswerkers kunnen gebruiken. Ook wil de organisatie een eigen beeldbank ‘met foto’s die recht doen aan de veelzijdigheid van het vak en diversiteit van sekswerkers’. Eind december is de presentatie in Utrecht, met fototentoonstelling.